Status uchodźcy funkcjonował w polskim prawie na długo przed rozpoczęciem rosyjskiej agresji na Ukrainę. Wyjaśniamy, kto może starać się o jego uzyskanie w naszym kraju oraz jak przebiega cała procedura.
Ubieganie się o status uchodźcy w Polsce – jakie kroki podjąć?
Z praktycznego punktu widzenia każdy, kto ucieka ze swojego kraju w obawie przed wojną, prześladowaniami, łamaniem praw człowieka, staje się uchodźcą. Prawne nadanie statusu uchodźcy jest natomiast procedurą, która ułatwia podjęcie dalszych kroków, zapewnienie ochrony i legalne pozostanie w gościnnym kraju. Jednak aby uzyskać status uchodźcy należy postępować zgodnie z drogą formalną, w jasno określony przepisami sposób. Jak ta droga wygląda w Polsce?
W pierwszej kolejności należy zacząć od złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Wniosek ten standardowo składa się u przedstawiciela Straży Granicznej, najlepiej zaraz po przekroczeniu granicy Polskiej. We wniosku powinny znaleźć się takie informacje, jak imię i nazwisko cudzoziemca, ostatnie miejsce zamieszkania oraz miejsce ostatnio wykonywanej pracy. Oprócz tego wskazane jest uzupełnienie informacji o odbyciu służby wojskowej. Wskazane jest także podanie wszystkich znanych uchodźcy języków oraz informacja o tym, w jakim języku ma odbyć się późniejsza rozmowa dotycząca udzielenia ochrony. Po stronie Straży Granicznej i urzędników leży obowiązek zapewnienia tłumacza, który pozwoli przeprowadzić rozmowę w języku wskazanym przez uchodźcę.
Wniosek wypełniany przez uchodźcę powinien także zawierać informacje na temat jego stanu zdrowia, dane o opuszczaniu kraju w czasie ostatnich pięciu lat oraz powodu opuszczenia ojczystego kraju. Aby możliwe było uzyskanie statusu uchodźcy ucieczka z kraju powinna być motywowana obawą o życie, spowodowaną konfliktem zbrojnym lub różnego typu prześladowaniami, które również powodują obawę o życie, zagrożenie zdrowia lub wolności. Do wniosku, uchodźca może dołączyć także ważne dowody potwierdzające sytuację panującą w jego kraju i uzasadniającą opisane niebezpieczeństwo. Niezbędne jest również dołączenie aktualnej fotografii osoby lub osób, których dotyczy wniosek.
Kolejnym etapem jest przeprowadzenie wstępnej rozmowy z obcokrajowcem ubiegającym się o status uchodźcy przez pracowników Straży Granicznej. W czasie rozmowy sprawdzana jest tożsamość uchodźcy wraz z podanym przez niego powodem opuszczenia kraju pochodzenia. To po stronie funkcjonariuszy Straży Granicznej leży obowiązek zapewnienia uchodźcy tłumacza – tak, aby rozmowa odbyła się w języku zrozumiałym dla cudzoziemca. Efektem rozmowy jest przygotowanie przez mundurowych formularza z niezbędnymi informacjami, który następnie zostaje przez nich przekazany Urzędowi ds. Cudzoziemców.
Punkt recepcyjny – kolejny etap ubiegania się o status uchodźcy
Po dopełnieniu wszystkich formalności z funkcjonariuszami Straży Granicznej, kolejnym etapem na drodze obcokrajowca jest punkt recepcyjny. Jest to miejsce, w którym cudzoziemiec otrzymuje pomoc, ale również przechodzi badania lekarskie, a także może zwrócić się o pomoc socjalną. Punkt recepcyjny jest również miejscem, w których uchodźcy mogą starać się o tak zwane połączenie z rodziną. Dotyczy to tych obcokrajowców, których krewni lub członkowie rodziny zamieszkują już w Polsce.
W dalszej kolejności osoba starająca się o status uchodźcy zostaje skierowana do otwartego ośrodka dla cudzoziemców. Tam zostaje mu zapewnione zakwaterowanie i wyżywienie, a także nauka języka polskiego oraz jednorazowa pomoc finansowa. Jeśli cudzoziemiec wyrazi taką chęć to ma on otwartą możliwość do przebywania poza ośrodkiem.
Cała procedura przyznania ochrony międzynarodowej, czyli statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, powinna trwać 6 miesięcy. Bywa jednak, że w praktyce przedłuża się ona nawet dwukrotnie. Terminy te nieco się zmieniają w związku z panującym konfliktem zbrojnym w Ukrainie i wzmożonym ruchem uchodźców na polskiej granicy. Nie mniej jednak cudzoziemcy muszą uzbroić się w cierpliwość i oczekiwać na decyzję właściwego organu.